سوره الرحمن

۲- سوره الرّحمٰن از آن جا که این سوره، حسّ شکرگزارى را در انسانها به عالى ترین وجهى بر مى انگیزد، و بیان نعمتهاى مادّى و معنوى دنیا و آخرت، شوق طاعت و بندگى را در دل او افزایش مى دهد، فضیلت هاى فراوانى براى تلاوت آن در روایات آمده است; البتّه تلاوتى که در اعماق روح انسان نفوذ کند و مبدأ حرکت گردد. از جمله در حدیثى از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «هر کس سوره الرّحمن را بخواند خداوند به ناتوانى او (در اداى شکر نعمت ها) رحم مى کند، و حقّ شکر نعمت هایى را که به او ارزانى داشته، ادا مى کند».{١} در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: «هر کس سوره الرّحمن را بخواند و هنگامى که به آیه «فَبِأَىِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ» مى رسد بگوید: «لا بِشَىْءٍ مِنْ آلائِکَ رَبِّ اُکَذِّبُ; خداوندا! هیچ یک از نعمت هاى تو را انکار نمى کنم» اگر این تلاوت در شب باشد و در همان شب بمیرد، ثواب شهیدان را خواهد داشت، و همچنین اگر در روز باشد».{۲}

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند بخشنده مهربان

الرَّحْمَٰنُ (١) عَلَّمَ الْقُرْءَانَ (۲) خَلَقَ الإنسَـٰنَ (۳) عَلَّمَهُ الْبَیَانَ (۴)

خداوند رحمان، (1) قرآن را تعلیم فرمود، (2) انسان را آفرید، (3) و به او سخن گفتن آموخت. (4)

الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ (۵) وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ یَسْجُدَانِ (۶) وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ (۷)

خورشید و ماه با حساب دقیقى در گردشند، (5) و گیاهان و درختان براى خدا سجده مى کنند. (6) و آسمان را برافراشت، و میزان و قانون نهاد، (7)

أَلاَّ تَطْغَوْا فِى الْمِیزَانِ (۸) وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ (۹)

تا در میزان طغیان نکنید (و از مسیر عدالت منحرف نشوید)، (8) و وزن را براساس عدل برپا دارید و در سنجش کاستى نکنید. (9) و زمین را براى مردم آفرید، (10)

وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ (١۰) فِیهَا فَٰکِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَکْمَامِ (١١)

و زمین را براى مردم آفرید، (10) که در آن میوه ها و نخلهاى پرشکوفه است، (11)

وَالْحَبُّ ذُوالْعَصْفِ وَالرَّیْحَانُ (١۲) فَبِأَىِّ ءَالاَءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ(١۳)

و دانه هایى که همراه با ساقه و برگى است که بصورت کاه (و خوراک حیوانات) در مى آید، و گیاهان خوشبو. (12) پس (اى گروه جن و انس) کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟!(13)

خَلَقَ الإنسَٰنَ مِن صَلْصَٰلٍ کَالْفَخَّارِ (١۴) وَخَلَقَ الْجَآنَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّار (١۵) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (١۶)

انسان را از گلِ خشکیده اى همچون سفال آفرید، (14) و جنّ را از شعله هاى آتش خلق کرد. (15) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (16)

رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ (١۷) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (١۸)

او پروردگارِ دومشرق و دو مغرب است. (17) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (18)

مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ (١۹) بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لاَّ یَبْغِیَانِ (۲۰) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۲١)

دو دریاى مختلف (شور و شیرین، گرم و سرد) را در کنار هم قرار داد، در حالى که با هم تماس دارند; (19) در میان آن دو مانعى است که یکى بر دیگرى غلبه نمى کند (و به هم نمى آمیزند). (20) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (21)

یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ (۲۲) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۲۳)

از آن دو، لؤلؤ و مرجان خارج مى شود. (22) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (23)

وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنشَئَٰاتُ فِى الْبَحْرِ کَالْأَعْلَـٰمِ (۲۴) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۲۵)

و براى او (و از ناحیه او) است کشتیهاى کوه پیکر ساخته شده که در دریا به حرکت در مى آیند! (24) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (25)

کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ (۲۶) وَیَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلَـٰلِ وَالإکْرَامِ (۲۷) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۲۸)

همه کسانى که روى آن [= زمین] هستند فانى مى شوند، (26) و تنها ذات صاحب جلال و گرامى پروردگارت باقى مى ماند. (27) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (28)

یَسْئَلُهُ مَن فِى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِى شَأْنٍ (۲۹) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۳۰)

تمام کسانى که در آسمانها و زمین هستند از او تقاضا مى کنند، و او هر روز در شأن و کارى است. (29) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (30)

سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَ الثَّقَلَانِ (۳١) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۳۲)

اى دو گروه انس و جن! بزودى به (حساب) شما مى پردازیم! (31) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (32)

یَـٰمَعْشَرَ الْجِنِّ وَالإنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَـٰوٰتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلاَّ بِسُلْطَـٰنٍ (۳۳) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۳۴)

اى گروه جنّ و انس! اگر مى توانید از مرزهاى آسمانها و زمین بگذرید، پس بگذرید، ولى هرگز نمى توانید، مگر با نیرویى (فوق العاده). (33) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟!(34)

یُرْسَلُ عَلَیْکُمَا شُوَاظٌ مِّن نَّارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنتَصِرَانِ (۳۵) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۳۶)

(در قیامت) شعله هایى از آتش، و دودهایى متراکم بر شما فرستاده مى شود; و نمى توانید از کسى یارى بطلبید. (35) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (36)

فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَاءُ فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ (۳۷) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۳۸)

در آن هنگام که آسمان شکافته شود و همچون روغن مذاب گلگون گردد (حوادث هولناکى رخ مى دهد که تاب تحمّل آن را نخواهید داشت). (37) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (38)

فَیَوْمَئِذٍ لاَّ یُسْئَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلاَ جَانٌّ (۳۹) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۴۰)

در آن روز هیچ کس از انس و جن از گناهش سؤال نمى شود (و همه چیز روشن است). (39) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (40)

یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ (۴١) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۴۲)

مجرمان از چهره هایشان شناخته مى شوند; و موهاى پیش سر، و پاهایشان را مى گیرند (و به دوزخ مى افکنند). (41) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (42)

هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِى یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ (۴۳) یَطُوفُونَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ حَمِیمٍ ءَانٍ (۴۴) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۴۵)

این همان دوزخى است که مجرمان آن را انکار مى کردند. (43) اکنون در میان آن و آب سوزان در رفت و آمدند. (44) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (45)

وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ (۴۶) فَبأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۴۷)

و براى کسى که از مقام پروردگارش خائف است، دو باغ بهشتى است. (46) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (47)

ذَوَاتَآ أَفْنَانٍ (۴۸) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۴۹)

(آن دو باغ بهشتى) داراى انواع نعمتها (و درختان پرطراوت) است. (48) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (49)

فِیهِمَا عَیْنَانِ تَجْرِیَانِ (۵۰) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۵١)

در آنها دو چشمه همیشه جارى است. (50) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (51)

فِیهِمَا مِن کُلِّ فَاکِهَةٍ زَوْجَانِ (۵۲) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۵۳)

در آن دو، از هر میوه اى دو نوع وجود دارد (هر یک از دیگرى بهتر). (52) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (53)

مُتَّکِئِینَ عَلَىٰ فُرُشٍ بَطَآئِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَیْنِ دَانٍ (۵۴) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۵۵)

این در حالى است که آنها برفرشهایى تکیه کرده اند با آسترهایى از دیبا و ابریشم، و میوه هاى رسیده آن دو باغ بهشتى نزدیک (و در دسترس) است. (54) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان راانکار مى کنید؟! (55)

فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ (۵۶) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۵۷)

در آن باغهاى بهشتى زنانى هستند که جز به همسران خود عشق نمى ورزند; و هیچ انس و جنّى پیش از ایشان با آنان تماس نداشته است. (56) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (57)

کَأَنَّهُنَّ الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ (۵۸) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۵۹)

آنها همچون یاقوت و مرجانند. (58) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (59)

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ (۶۰) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۶١)

آیا جزاى نیکى جز نیکى است؟! (60) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (61)

وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ(۶۲) فَبأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۶۳)

و پایین تر از آنها، دو باغ بهشتى (دیگر) است. (62) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (63)

مُدْهَامَّتَانِ (۶۴) فَبأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۶۵)

هر دو خرّم و سرسبزند. (64) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (65)

فِیهِمَا عَیْنَانِ نَضَّاخَتَانِ (۶۶) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۶۷)

در آنها دو چشمه جوشنده است. (66) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (67)

فِیهِمَا فَـٰکِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ (۶۸) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۶۹)

در آنها میوه هاى فراوان و درخت خرما و انار است. (68) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (69)

فِیهِنَّ خَیْرَٰتٌ حِسَانٌ (۷۰) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۷١)

و در آن باغهاى بهشتى زنانى نیکوخلق وزیبایند. (70) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (71)

حُورٌ مَّقْصُورَٰتٌ فِى الْخِیَامِ (۷۲) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۷۳)

حوریانى که در خیمه هاى بهشتى مستورند. (72) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (73)

لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَآنٌّ (۷۴) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۷۵)

هیچ انس و جنّى پیش از ایشان با آنها تماس نداشته است (74) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (75)

مُتَّکِئِینَ عَلَىٰ رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِىٍّ حِسَانٍ (۷۶) فَبِأَىِّ ءَالآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (۷۷)

این در حالى است که بهشتیان بر تختهایى سبز رنگ ممتاز و زیبا تکیه زده اند. (76) پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟! (77)

تَبَارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِى الْجَلَـٰلِ وَالاْکْرَامِ (۷۸)

پربرکت و زوال ناپذیر است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو. (78)